پاسخ :

اهل سنت اصرار دارند که بگویند عائشه در 6 یا 9 سالگی با پیامبر صلی الله علیه وآله ازدواج کرد. و این مطلب را دلیل برتری عائشه بر دیگر همسران رسول خدا می‌دانند. به این صورت که عایشه در خانه ی پیامبر تربیت شد یعنی تربیت شده ی مکتب پیامبر است. چون از کودکی با پیامبر بود پس بیش از دیگران پیامبر را می شناسد. (یعنی همان سخنی که ما شیعیان درباره امام علی میگوییم که پیامبر، حضرت علی را بزرگ کرد. و حضرت علی تربیت شده واقعی مکتب اسلام است.)

برخی از علمای اهل تسنن نیز از همین استدلال برای اثبات برتری عایشه استفاده کردند. به گونه ای که تلاش کردند تا بگویند عایشه در هنگام ازدواج با پیامبر را 6 - 9 ساله بود. در حالیکه این افراد ناخواسته با آبروی پیامبر بازی کرده و بهانه دست اسلام ستیزان داده اند.

خلاصه ی مقاله :

اسناد تاریخی درباره ی سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر ، به دو صورت است :

1. عایشه 6 یا 9 ساله بود. البته این سخن زاییده ذهن بیمار برخی دشمنان پیامبر بوده است.

2. عایشه 17 یا 19 ساله بود. که این نظر از چند جهت با شواهد معتبر تاریخی موافق و قابل اثبات است.

مقاله کامل :

1. عایشه سه سال بعد از درگذشت خدیجه با پیامبر ازدواج کرد ... ( یعنی سال 1 هجری ) 

بل از پرداختن به اصل مطلب، باید تاریخ ازدواج رسول خدا با عائشه روشن شود تا بعد نتیجه بگیریم که عائشه در هنگام ازدواج با رسول خدا چند سال داشته است.

درباره تاریخ ازدواج رسول خدا صلی الله علیه وآله با عائشه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. محمد بن اسماعیل بخاری ، از خود عائشه نقل می کند که رسول خدا سه سال بعد از حضرت خدیجه سلام الله علیها با او ازدواج کرده است:

حدثنا قُتَیْبَةُ بن سَعِیدٍ حدثنا حُمَیْدُ بن عبد الرحمن عن هِشَامِ بن عُرْوَةَ عن أبیه عن عَائِشَةَ رضی الله عنها قالت ما غِرْتُ على امْرَأَةٍ ما غِرْتُ على خَدِیجَةَ من کَثْرَةِ ذِکْرِ رسول اللَّهِ (ص) إِیَّاهَا قالت وَتَزَوَّجَنِی بَعْدَهَا بِثَلَاثِ سِنِینَ وَأَمَرَهُ رَبُّهُ عز وجل أو جِبْرِیلُ علیه السَّلَام أَنْ یُبَشِّرَهَا بِبَیْتٍ فی الْجَنَّةِ من قَصَبٍ.

از عائشه نقل شده است که به هیچ زنی به اندازه خدیجه حسادت نکردم؛ زیرا رسول خدا زیاد از او یاد می‌کرد؛ و رسول خدا سه سال بعد از خدیجه با من ازدواج کرد؛ و همچنین خداوند به رسول خدا و یا جبرئیل دستور داد که  به خدیجه  سلام رسانده و او را به خانه‌ای در بهشت بشارت دهد که از نی ساخته شده است.

صحیح البخاری، ج 3 ، ص 1389، ح 3606 ،کتاب فضائل الصحابة، بَاب تَزْوِیجِ النبی ، خَدِیجَةَ وَفَضْلِهَا رضی الله عنها ، ناشر: دار ابن کثیر، الیمامة ، بیروت، الطبعة الثالثة، 1407/ 1987.

با توجه به این که حضرت خدیجه سلام الله علیها در سال دهم بعثت از دنیا رفته‌اند؛ پس زمان ازدواج رسول خدا با عائشه در سال 13بعثت یا سال اول هجرت بوده است.

2. عائشه در سال 3 – 4  هجرت با پیامبر ازدواج کرد ...

بلاذری در انساب الأشراف در شرح حال سوده ، همسر دیگر رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌نویسد:

وتزوج رسولُ الله صلى الله علیه وسلم، بعد خدیجة، سودة بنت زَمعة بن قیس، من بنی عامر بن لؤی، قبل الهجرة بأشهر

در ادامه می گوید :

فکانت أول امرأة وطئها بالمدینة.

رسول خدا بعد از خدیجه، چند ماه قبل از هجرت با سوده بنت زمعه ، ازدواج کرد و او نخستین همسری بود که رسول خدا در مدینه با او همبستر شد.

البلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر (متوفای279هـ)، أنساب الأشراف، ج 1 ، ص 181، موقع الوراق

از طرف دیگر شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان، (متوفای748هـ)،  مدعی است که سودة بن زمعه، چهار سال تنها همسر رسول خدا بوده است.

وتوفیت فی آخر خلافة عمر ، وقد انفردت بصحبة النبی صلى الله علیه وسلم أربع سنین لا تشارکها فیه امرأة ولا سریة ، ثم بنى بعائشة بعد.

سوده در سال آخر خلافت عمر از دنیا رفت، او چهار سال تنها همسر رسول خدا بود ، هیچ زنی و هیچ کنیزی در آن چهار سال با سوده در این امر شریک نبود، سپس رسول خدا با عائشه ازدواج کرد.

شمس الدین الذهبی، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج 3 ، ص 288 ، تحقیق ، ناشر: دار الکتاب العربی ، بیروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ / 1987م

در نتیجه ، عائشه در سال 3 – 4  هجرت (چهار سال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده) با آن حضرت ازدواج کرده است.

حال با مراجعه به مدارک و اسناد تاریخی سن عائشه را در هنگام ازدواج بررسی خواهیم کرد:

مقایسه سن عائشه با سن اسماء بنت أبی بکر:

راه اول : مقایسه با سن اسماء :

یکی از مسائلی که سن دقیق عائشه را در هنگام ازدواج با رسول خدا به اثبات می‌رساند، مقایسه سن او با سن خواهرش اسماء بنت أبی بکر است. طبق نقل بزرگان اهل سنت، اسماء ده سال از عائشه بزرگتر بوده و در سال اول هجری بیست و هفت سال داشته است. همچنین در سال هفتاد و سه از دنیا رفته است؛ در حالی که صد ساله بوده است. در نتیجه عایشه در سال 1 هجری ( موقع ازدواج با پیامبر ) 17 ساله و در سال 4 هجری ( موقع ازدواج با پیامبر بنا بر یک روایت دیگر ) 21 ساله بود.

ابونعیم اصفهانی متوفای 430 هـ ، در معرفة الصحابة درباره أسماء بنت أبی بکر می ‌نویسد:

کانت أخت عائشة لأبیها ، وکانت أسن من عائشة ، ولدت قبل التأریخ بسبع وعشرین سنة

اسماء دختر ابوبکر، از جانب پدر ، خواهر عائشه و از او بزرگتر بود، اسماء، بیست و هفت سال قبل از تاریخ (هجرت) به دنیا آمد. در ادامه می گوید :

توفیت أسماء سنة ثلاث وسبعین بمکة بعد قتل ابنها عبد الله بن الزبیر بأیام ، ولها مائة سنة

اسماء در سال 73 هجری در حالیکه 100 ساله بود ، در مکه پس از کشته شدن پسرش عبدالله بن زبیر وفات نمود.

معرفة الصحابة  ج 22 ص 398 ، موقع جامع الحدیث

و سلیمان بن أحمد طبرانی (متوفای 360هـ ) می ‌نویسد:

ماتت أسماء بنت أبی بکر الصدیق سنة ثلاث وسبعین بعد ابنها عبد الله بن الزبیر بلیال وکانت أخت عائشة لأبیها وأم أسماء بنت أبی بکر قتیلة بنت عبد العزى بن عبد أسعد من بنی مالک بن حسل وکان لأسماء یوم ماتت مائة سنة ولدت قبل التاریخ بسبع وعشرین سنة ...

اسماء دختر ابوبکر در سال هفتاد و سه و بعد از پسرش عبد الله بن زبیر از دنیا رفت. اسماء در هنگام وفات صد سال داشت ، بیست و هفت سال قبل از تاریخ (هجرت) به دنیا آمده بود.

المعجم الکبیر، ج 24 ، ص 77 ، ناشر: مکتبة الزهراء ، الموصل، چاپ دوم ، 1404هـ / 1983م

ابن عساکر نیز می‌نویسد:

کانت أخت عائشة لأبیها وکانت أسن من عائشة ولدت قبل التاریخ بسبع وعشرین سنة

اسماء از جانب پدر، خواهر عائشه و بزرگتر از وی بود، اسماء بیست و هفت سال قبل از تاریخ به دنیا آمده بود.

ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ( متوفای571هـ)، تاریخ مدینة دمشق ، ج 69 ، ص 9 ، ناشر: دار الفکر ، بیروت / 1995م

و ابن اثیر الجزری متوفای 630 هـ می ‌نویسد:

قال أبو نعیم : ولدت قبل التاریخ بسبع وعشرین سنة.

ابو نعیم گفته: اسماء بیست و هفت سال قبل از تاریخ به دنیا آمده است.

ابن اثیر الجزری ، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 7 ، ص 11، ناشر : دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الأولى، 1417 هـ / 1996م

و ابوزکریا یحیی بن شرف النووی ، (متوفای676 هـ) می‌نویسد:

وعن الحافظ أبی نعیم قال ولدت أسماء قبل هجرة رسول الله صلى الله علیه وسلم بسبع وعشرین سنة .

از حافظ أبونعیم نقل شده است که گفت: اسماء بیست و هفت سال قبل از هجرت به دنیا آمد.

تهذیب الأسماء واللغات ، ج 2 ، ص 597 ـ 598 ، تحقیق : مکتب البحوث والدراسات ، دار النشر : دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الأولى ، 1996م

و حافظ نورالدین هیثمی می ‌نویسد:

وکانت لأسماء یوم ماتت مائة سنة ولدت قبل التاریخ بسبع وعشرین سنة وولدت أسماء لأبی بکر وسنه إحدى وعشرون سنة.

اسماء در هنگام وفات صد سال داشت، بیست و هفت سال قبل از تاریخ – هجرت - به دنیا آمد، و ابوبکر در هنگام ولادت او بیست و یک سال داشت.

مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج 9 ، ص 260 ، ناشر: دار الریان للتراث/‏ القاهرة ، 1407هـ

و بدرالدین عینی حنفی متوفای 855هـ می‌نویسد:

أسماء بنت أبی بکر الصدیق... ولدت قبل الهجرة بسبع وعشرین سنة ، وأسلمت بعد سبعة عشر إنساناً ... توفیت بمکة فی جمادى الأولى سنة ثلاث وسبعین بعد قتل ابنها عبد اللَّه بن الزبیر ، وقد بلغت المائة ولم یسقط لها سن ولم یتغیر عقلها ، رضی الله تعالى عنها .

اسما دختر ابوبکر، بیست و هفت سال قبل از هجرت به دنیا آمد، هفدهمین فردی بود که ایمان آورد، در سال هفتاد و سه و بعد از کشته شدن فرزندش عبد الله بن زبیر و در حالی که صد ساله شده بود از دنیا رفت. هیچ یک از دندان‌های او نیفتاده بود و عقلش نیز دچار اختلال نشده بود.

عمدة القاری شرح صحیح البخاری، ج 2 ، ص 93 ، ناشر: دار إحیاء التراث العربی ، بیروت.

ابن حجر عسقلانی متوفای 852 هـ می‌گوید:

8525 أسماء بنت أبی بکر الصدیق زوج الزبیر بن العوام من کبار الصحابة عاشت مائة سنة وماتت سنة ثلاث أو أربع وسبعین.

اسماء دختر ابوبکر، همسر زبیر بن عوام که از بزرگان صحابه بود، صد سال زندگی کرد و در سال هفتاد و سه و یا هفتاد و چهار هجری از دنیا رفت. ( یعنی 27 سال قبل از هجرت دنیا آمد )

تقریب التهذیب، ج 1 ، ص 743 ، الناشر: دار الرشید ، سوریا، الطبعة الأولى، 1406 / 1986

وقال هشام بن عروة عن أبیه بلغت أسماء مائة سنة لم یسقط لها سن ولم ینکر لها عقل وقال أبو نعیم الأصبهانی ولدت قبل الهجرة بسبع وعشرین سنة

ابن حجر العسقلانی الشافعی ، الإصابة فی تمییز الصحابة، ج 7 ، ص 487 ، الناشر: دار الجیل ، بیروت، الطبعة الأولى، 1412هـ/ 1992م

ابن عبدالبر قرطبی متوفای 463 هـ نیز می‌نویسد:

وتوفیت أسماء بمکة فی جمادى الأولى سنة ثلاث وسبعین بعد قتل ابنها عبد الله بن الزبیر بیسیر... قال ابن اسحاق إن أسماء بنت أبی بکر أسلمت بعد اسلام سبعة عشر إنسانا... وماتت وقد بلغت مائة سنة.

اسماء در جمادی الأول سال هفتاد و سه در مکه و بعد از کشته شدن فرزندش عبد الله بن زبیر از دنیا رفت. ابن اسحاق گفته: اسماء دختر ابوبکر بعد از هفده نفر اسلام آورد و در حالی از دنیا رفت که صد سال سن داشت.

الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج 4 ، ص 1783- 1782 ، ناشر: دار الجیل ، بیروت ، الطبعة الأولى، 1412هـ

و ابوبکر احمد بن الحسین بیهقی متوفای 458هـ نقل می‌کند که اسماء، ده سال از عائشه بزرگتر بوده است:

أبو عبد الله بن منده حکایة عن بن أبی الزناد أن أسماء بنت أبی بکر کانت أکبر من عائشة بعشر سنین .

ابن منده از ابن أبی الزناد نقل کرده است که اسماء دختر ابوبکر، ده سال از عائشه بزرگتر بوده است.

سنن البیهقی الکبرى، ج 6 ، ص 204 ، ناشر: مکتبة دار الباز ، مکة المکرمة، 1414/1994

و شمس الدین ذهبی متوفای 748 هـ و ابن عساکر شافعی دمشقی متوفای 571 هـ نیز همین مطلب را نقل می‌کنند که اسماء ده سال از عایشه بزرگتر بود.

شمس الدین الذهبی ، سیر أعلام النبلاء، ج 2 ، ص 289 ، ناشر: مؤسسة الرسالة ، بیروت، الطبعة التاسعة، 1413هـ

ابن عساکر ، تاریخ مدینة دمشق ، ج 69 ، ص 8 ، ناشر: دار الفکر ، بیروت ، 1995

ابن کثیر دمشقی سلفی در کتاب البدایة والنهایة می‌نویسد که اسماء بنت ابی بکر در سال 73 هجری در سن 100 سالگی درگذشت. او از خواهرش عائشه 10 سال بزرگتر بود.

البدایة والنهایة، ج 8 ، ص 345 ـ 346 ، ناشر: مکتبة المعارف ، بیروت.

ملا علی قاری می‌نویسد:

وهی أکبر من أختها عائشة بعشر سنین وماتت بعد قتل ابنها بعشرة أیام

و در ادامه می نویسد :

 ولها مائة سنة ولم یقع لها سن ولم ینکر من عقلها شیء ، وذلک سنة ثلاث وسبعین بمکة.

اسماء از خواهرش عائشه ده سال بزرگتر بود، ده روز بعد از کشته شدن پسرش از دنیا رفت، در هنگام مرگ صد سال داشت، دندانهایش نیفاده و عقلش دچار اختلال نشده بود، وفات او در سال هفتاد و سه در مکه اتفاق افتاد.

مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، ج 1 ، ص 331 ، ناشر: دار الکتب العلمیة ، بیروت، الطبعة الأولى، 1422هـ / 2001م

و امیر محمد بن إسماعیل صنعانی ، متوفای 852 هـ می‌نویسد:

وهی أکبر من عائشة بعشر سنین وماتت بمکة بعد أن قتل ابنها بأقل من شهر ولها من العمر مائة سنة وذلک سنة ثلاث وسبعین .

اسماء ده سال از عائشه بزگتر بود، و در مکه و و کمتر از یک ماه بعد از کشته شدن پسرش از دنیا رفت، در حالی که صد سال سن داشت. این مطلب در سال هفتاد و سه اتفاق افتاد .

سبل السلام شرح بلوغ المرام من أدلة الأحکام، ج 1 ، ص 39 ، ناشر: دار إحیاء التراث العربی ، بیروت، الطبعة الرابعة، 1379هـ

اسماء در سال اول بعثت 14 ساله بود و 10 سال از عائشه بزرگتر بوده است . پس عائشه در سال اول بعثت 4 ساله و در سال 13 بعثت (سال عقد با رسول خدا) 17 ساله و در شوال سال دوم هجرت (سال ازدواج رسمی با پیامبر) 19 ساله بوده است.

از طرف دیگر: اسماء در سال 73 هجری صد ساله بوده ، 100 منهای 73 مساوی است با 27 . پس اسماء خواهر عایشه در سال اول هجرت، 27سال داشته است.

اسماء از عائشه 10 سال بزرگتر بوده. 27 منهای 10 مساوی است با 17 یعنی عایشه در سال اول هجرت 17 یا نهایتاً 18 سال سن داشته است . پیش از این ثابت کردیم که پیامبر در شوال سال دوم هجری رسماً با عائشه ازدواج کرده است ؛ یعنی عائشه در هنگام ازدواج با رسول خدا حدوداً 19 سال داشته است.

راه دوم : عائشه، در چه سالی ایمان آورد:

سال اسلام آوردن عائشه نیز، سن او را در هنگام ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه وآله مشخص و روشن می‌کند . طبق گفته بزرگان اهل سنت، عائشه در سال اول بعثت ایمان آورد و جزء هیجده نفر اولی بود که به ندای رسول خدا لبیک گفت.

ابوزکریا یحیی بن شرف بن مری النووی متوفای 676 هـ ، در تهذیب الإسماء می‌نویسد:

وذکر أبو بکر بن أبی خیثمة فی تاریخه عن ابن إسحاق أن عائشة أسلمت صغیرة بعد ثمانیة عشر إنسانا ممن أسلم .

ابن خیثمیه در تاریخش از ابن اسحاق نقل کرده است که عاشه در کودکی و بعد از هیجده نفر ایمان آورد.

الأسماء واللغات ، ج 2 ، ص 615 ، تحقیق : مکتب البحوث والدراسات ، دار النشر : دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الأولى ، 1996م

و مطهر بن طاهر مقدسی ، متوفای 507 هـ، در البدء و التاریخ می‌گوید:

وممن سبق إسلامه أبو عبیدة بن الجراح والزبیر بن العوام وعثمان بن مظعون ... ومن النساء أسماء بنت عمیس الخثعمیة امرأة جعفر ابن أبی طالب وفاطمة بن الخطاب امرأة سعید بن زید بن عمرو وأسما بنت أبی بکر وعائشة وهی صغیرة فکان إسلام هؤلاء فی ثلاث سنین و رسول الله یدعو فی خفیة قبل أن یدخل دار أرقم بن أبی الأرقم.

کسانی که در اسلام آوردن بر دیگران سبقت گرفتند: ابوعبیده جراح ....  و از زنان اسماء دختر بنت عمیس همسر جعفر بن أبی طالب ... و عائشه که در آن زمان خردسال بود . این افراد در سال سه سال اول بعثت که رسول خدا مخفیانه مردم را به ایمان دعوت می‌کرد، اسلام آوردند، قبل از آن که رسول خدا وارد خانه أرقم بن أبی الأرقم بشوند.

البدء والتاریخ ، ج 4 ، ص 146 ، ناشر : نسخه الکترونیکی از سایت الوراق

و ابن هشام نیز نام عائشه را جزء کسانی می‌آورد که در سال اول بعثت ایمان آورده است ؛ در حالی که هنوز کودک بوده است.

إسلام أسماء وعائشة ابنتی أبی بکر وخباب بن الآرت : وأسماء بنت أبی بکر وعائشة بنت أبی بکر وهی یؤمئذ صغیرة وخباب بن الأرت حلیف بنی زهرة.

الحمیری المعافری، عبد الملک بن هشام بن أیوب ابومحمد (متوفای213هـ)، السیرة النبویة، ج 2 ، ص 92 ، ناشر: دار الجیل، الطبعة الأولى، بیروت ، 1411هـ

اگر عائشه در زمان اسلام آوردنش (سال اول یا دوم بعثت) ، پنج ساله بوده باشد، در سال دوم هجری (سال ازدواج رسمی با رسول خدا) 17 ساله خواهد شد.

اگر سخن بلاذری را بپذیریم که چهار سال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده ؛ یعنی در سال سوم یا چهارم هجری با آن حضرت ازدواج کرده است، سن عائشه در هنگام ازدواج با رسول خدا 19 سال خواهد شد .

این عدد با توجه به سن عائشه در هنگام ایمان آوردن، تغییر می‌کند.

بنابراین، ازدواج عائشه با رسول خدا در سن شش و یا نُه سالگی از دروغ‌هایی است که در زمان بنی امیه ساخته شده است و با واقعیت‌های تاریخی سازگاری ندارد.

بلکه عائشه در زمان ازدواج با پیامبر حداقل 17 و حتی 19 سال یا بیشتر سن داشت.